İÇİNDEKİLER

SIFIR ATIK

Bu kılavuz sıfır atık yönetimine ilişkin genel bilgileri, yapılacak faaliyetleri ve gerekli yönlendirmeleri içermekte olup, belirtilen tarihlerde tamamlanmak üzere sıfır atık sistemine geçişin sistemli bir şekilde gerçekleştirilebilmesine yardımcı olmak için hazırlanmıştır.

Sıfır atık yönetim sisteminin kurulumundan, uygulanmasına ve izlenmesine kadar olan süreci takip edecek sorumlu kişi veya kişileri belirleyerek bir çalışma ekibi oluşturunuz.

Atıkların türü ve kaynaklarının belirlenmesi, kullanılan ekipmanlar ve ilgili personelin durumunun ortaya konulması sisteme geçişin planlanmasında önemlidir. Atığın türüne ve miktarına etki edebilecek faktörler tespit edilmelidir.

Sıfır atık yönetim sisteminin yaygınlaştırılması amacıyla hedef kitleye yönelik eğitim ve bilinçlendirme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi ve uygulamaya katılımının teşvik edilmesi önemlidir.

İZLEME, KAYIT TUTULMASI VE İYİLEŞTİRME

Uygulamanın etkinliğinin değerlendirilmesi amacıyla çalışma ekibi tarafından belirli zaman aralıkları ile izleme yapılır ve varsa uygulamanın aksayan yönleri, eksiklikler veya geliştirilecek taraflar tespit edilir, eksiklikler giderilir, önlemler alınır.

4. SIFIR ATIK MAVİ

Ülkemizde deniz ve kıyı bölgelerinin sunduğu imkânlar nedeniyle hızla artan endüstriyel faaliyetler sonucu kurulan sanayi tesisleri, özellikle kıyı alanlarında yoğunlaşan kentleşme, kara ve denizde gerçekleştirilen turizm faaliyetleri, deniz taşımacılığı ve iç bölgelerden yüzeysel sular vasıtasıyla gelen evsel ve endüstriyel kaynaklı kirlilikler nedeniyle kıyılarımız önemli çevre sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadır.

Denizlerdeki başlıca kirlilik kaynağı olan deniz çöpleri; insanlar tarafından üretilmiş veya kullanılmış, denize, nehirlere veya plajlara bırakılmış; nehirler, atık sular, yağmur suyu veya rüzgar ile denize dolaylı olarak girmiş; kötü hava koşullarında denizde kazara kaybedilmiş (balıkçılık malzemeleri, kargo) malzemelerdir.

Deniz çöplerinin başlıca kaynakları;

• Deniz çöpleri karasal ve denizel kaynaklı olabilmektedir. Karada ya da denizde bulunabildiği gibi nehirler, atıksular, rüzgar, yağmur suları ve dalga ile taşınarak da dolaylı olarak denize ulaşabilmektedir.
• Deniz çöpleri % 80 oranında karasal kaynaklardan denizlere ulaşmaktadır. Dolayısıyla karaya bırakılan her çöpün deniz çöpü olma riski vardır.

Deniz çöplerinin büyük bir kısmı plastikten oluştuğundan deniz çöpü denilince akla plastikler gelmektedir. Çünkü plastikler hafif yapıları nedeniyle uzak noktalara taşınabilmekte, uzun süre doğada kalmakta ve yok olmadan parçalanarak mikroplastiklere dönüşmektedirler.

Dünya üzerinde her yıl yaklaşık 300 milyon ton plastik üretilmektedir. Plastik üretiminin 1900 lü yıllarda başladığı ve doğada kendiliğinden parçalanarak yok olmadıkları, uzun süreler kalabildiği göz önünde bulundurulduğunda ilk üretilen plastiklerin halen bizimle birlikte olduğu söylenebilir.

Denizlerin sınıraşan doğası sebebi ile deniz çöpleri, kaynağı olan ülkeden çok uzak kıtalara hatta okyanuslara taşınabilmektedir. Okyanus akıntıları sonucu oluşan beş büyük okyanus döngüsü bulunmaktadır. Okyanus bilimciler okyanuslardaki plastik atıkların bu bölgelerde yoğunlaştığını öngörmektedirler. Okyanus akıntılarıyla dünyanın en uzak ve ıssız bölgelerine taşınan plastik atıkların, insanlar, diğer canlılar ve ekosistem üzerindeki olumsuz etkilerinin küresel ölçekte olduğunu göstermektedir.

Bunlardan en büyüğü Kuzey Pasifik'teki “Büyük Pasifik Çöp Alanı” olarak isimlendirilen bölgedir. Türkiye'nin yüzölçümünün yaklaşık iki katı genişliğindeki alanda 80.000 ton (1,8 trilyon adet) plastik atık olduğu tahmin edilmektedir.

Pasifik okyanusunda yer alan 11 km derinliğe uzanan dünyanın en derin noktası Mariana Çukuru'nda yapılan incelemelerde deniz canlıları yanı sıra plastik parçaları bulunduğu görülmüştür.

Bilim insanları Kuzey Kutup Bölgesi'ndeki deniz buzullarında da plastik parçacıklarına rastlamıştır. İncelemeler sonucu deniz buzullarının içinde mikro ölçekte plastik parçacıklarının bulunduğu anlaşılmıştır. Bugüne kadar üretilen 8 milyar ton plastiğin yarısı denizlerde birikmiştir ve bu birikimin kapladığı alan Avrupa kıtasının alan büyüklüğünden fazladır.

Her yıl yaklaşık 8 milyon ton çöp, dünyadaki denizlerde ve okyanuslarda son bulmaktadır. Dakikada bir çöp kamyonunun denize boşaltılması demektir. Deniz çöpleri sağlık, çevre ve ekonomi üzerinde ciddi ve artan miktarda tehdit oluşturmaktadır.

• Plajlarda bulunmaları görsel açıdan ve turizm açısından olumsuz etki yaratmaktadır.
• Mevcut çöplerin temizlenmesi için hem iş gücü ve yüksek maliyetler gerekmektedir.
• Kontrolsüz bırakılmış olanlar balıkçılık ekipmanları gemi pervanelerine takılarak zarar vermektedir.
• Denizlere ulaşan çöplerin kaplumbağa, yengeç, balık gibi birçok deniz canlısının vücutlarına dolaşması, hareket kabiliyetleri engellemekte, enfeksiyon kapmalarına yol açmakta, boğaz ya da solunum yollarının tıkanması sonucu oldukça acılı bir ölüme neden olmaktadır.
• Bazen plastikler renkleri ve kokularından dolayı yenilecek bir şey zannedilip farklı tür hayvanlar tarafından yenilmekte, sindirim işlemini gerçekleştiremedikleri için ise sonları ölüm olmaktadır.
• Deniz dibinde büyük miktarlarda biriken çöpler, dipteki ekosistem ve canlıların yaşam alanlarını tahrip etmektedir.
• Deniz çöpleri küçük parçalara ayrılarak mikro düzeye kadar küçülmektedir. Bu küçük parçacıklar o kadar yüksek miktarlara ulaşmaktadır ki denizler için büyük bir plastik çorbası tabiri kullanılmaktadır. Balıklar, mikro plastikleri yem zannederek tüketir ve o balıkları biz yediğimizde plastiği vücudumuza almış oluruz.
• Plajlarda bırakılan çöp parçaları ise yaralanmalara yol açmaktadır.

Sıfır atık sistemi hayata geçirilmeye başlandıktan sonra, uygulamalar esnasında su varlıklarımızı ve kıyı değerlerimizi korumak amacıyla, sistemin genişletilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Sıfır Atık Mavi, deniz ve su varlıklarımızın korunmasına destek olmak, bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla başlatılmıştır. Denizlere ulaşan kirliliğinin %80 oranında karadan kaynaklandığı göz önünde bulundurulduğunda karada alınan çevre koruma ve atık oluşumunun azaltımına yönelik tedbirlerin her biri denizlerin korunmasına katkı sağlamaktadır. Doğrudan deniz ve su varlıklarımızla ilişkili olan kıyı tesis ve işletmeleri tarafından sıfır atık sisteminin uygulanması ile aynı zamanda Sıfır Atık Mavi hareketine destek sağlanmaktadırlar.

Limanlar, Marinalar, Kıyı Otelleri ve Plaj İşletmeleri Sıfır Atık Uygulama Kılavuzu

Bu kılavuzda liman, marina ve plaj işletmelerinde sıfır atık yönetim sisteminin uygulanması için genel bil- giler, yapılacak faaliyet ve planlamalar ile izleme ve geliştirme esasları yer almaktadır. Kıyı otellerinde sıfır atık yönetim sisteminin uygulanması ile ilgili olarak “Turizm Tesisleri - Horeka (Otel, Restoran, Kafeterya) Sıfır Atık Uygulama Kılavuzu” ndan faydanılması mümkündür. Uygulayıcılar plana uyum için gerekli ça- lışmaları bu kılavuzdaki öneriler doğrultusunda yapmalı, gerekli altyapı çalışmalarını tamamlayarak atık önleme, azaltım ve ayrı toplamayı hayata geçirmeli ve elde edilen verileri sıfır atık bilgi sistemine girmelidir.

SIFIR ATIK NEDİR?

“Sıfır Atık”; israfın önlenmesini, kaynakların daha ve- rimli kullanılmasını, atık oluşumunun engellenmesi veya azaltılması, atığın oluşması durumunda ise kay- nağında ayrı toplanması ve geri kazanılmasını kapsa- yan atık yönetim felsefesi; kültürel, ekonomik ve sosyal gelişimin elde edilmesi için atıkların yaşam döngüsünü dikkate alan bir yaklaşım biçimidir.

Sıfır atık yönetiminde, ürünlerin yeniden kullanılması, kullanım ömürlerinin uzatılması, ürünlerin üretiminde zararlı maddelerin kullanılmaması veya azaltılması, geri dönüşümü mümkün ürünlerin üretilmesi esastır.

Atık yönetim hiyerarşisi (Şekil 2) sıfır atık yönetim sisteminin temelini oluşturur. Buna göre atık oluşumu- nun önlenmesi, atık azaltımı, atık oluşumunun önlenemediği durumda yeniden kullanımı sıfır atık yönetim sisteminin basamaklarıdır. Yeniden kullanımı mümkün olmayan atıkların ise maddesel geri kazanımı veya enerji olarak geri kazanımı şeklinde değerlendirilmesi gereklidir. Sıfır atık yönetim sisteminin oluşturulması çevre kirliliğinin giderilmesi için gerekli maliyetlerin azaltılması bakımından da önemlidir.

Sıfır atık yönetim yaklaşımı esasen herhangi bir yaşam alanının tasarım aşamasında planlanmalıdır. Başa- rılı bir yönetim modeli elde etmek için atık yönetim çalışmaları, site, apartman, mahalle-cadde kent mey- danı, okul, plaza, alışveriş merkezleri (AVM), havaalanı, OSB ve sanayi tesisleri, pazar yerleri, eğitim sağlık ve turizm yerleşkeleri gibi bir şehre ait ne kadar yaşam alanı var ise bunların mimari tasarım aşamasında ele alınmalıdır.

Binaların ve yaşam alanlarının tasarım aşamasında planlama yapılarak bu alanların sıfır atık yönetimine uygun şekilde inşa edilmesi en ideal durumdur. Ancak bunun mümkün olmaması durumunda sistem kuru- lumu için uygulama basamakları takip edilerek sonuca ulaşmak mümkündür. Siz de 4 adımda sıfır atık yönetim planlamanızı tamamlayabilirsiniz.

Sıfır atık ekibi başarılı bir uygulama için aşağıdaki temel görevleri üstlenmelidir.

• Atık önleme ve azaltım için neler yapılacağı belirlemeli,
• Atıkların ayrı toplanması ve taşınması için gerekli ekipman/üniteleri sağlamalı ve atıkların toplanarak ilgili noktalara ulaştırılmasını sağlamalı,
• Kendisine bağlı destek personelini bilgilendirmeli gerekli eğitimleri vermeli,
• Yapılan çalışmaları ve sonuçlarını ilgili yerlere raporlamalı,
• Sıfır atık yönetiminin başarılı olabilmesi için farkındalık çalışmaları yapmalıdır. (afiş, bilgilendirme vb çalışmalar)

Etkin bir atık yönetimi için en önemli adım planlama aşamasıdır. Planlama aşamasında mevcut durum tespiti, atık önleme ve azaltım prensiplerinin belirlenmesi ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılacaktır.

1. Mevcut Durum Tespiti :

Temel amacı oluşan atık türleri, miktarı ve oluşma sıklığının belirlenmesidir. Bu veriler ileride yapacağınız planlama aşamasında kullanılacaktır.

Sisteme geçiş yapılacak yerde;

• Çalışan personel sayısı (Toplam ve her bir alt birim)
• Hareketli nüfus (Müşteri ve ziyaretçi sayısı)

Oluşan atıkların;

• Kaynağı ve miktarı,
• Türleri ve özellikleri
• Oluşum sebepleri (atıkların önlenmesi ve azaltılmasında uygulanabilecek yöntemlerin belirlenmesinde önemlidir.)
• İlgili personel durumu
• Biriktirme, toplama ve taşıma yöntemleri
• Atık geçici depolama alanları
• Atıkların teslim edildiği belediye/geri dönüşüm tesislerine göre toplama sistemi ortaya konulmalıdır

Kıyı tesisleri, plaj ve otellerde oluşabilecek atık türleri Tablo 1'de verilmiştir. Eğer ilave edeceğiniz atık türleri ve alanlar var ise lütfen ekleyiniz.

Halihazırda kullanılan yapı ve ekipmanların envanterinin çıkarılması eldeki kaynakların kullanılması adına önemli bir husustur.

2.Atık Önleme ve Azaltım Çalışmaları

Atık yönetiminde ilk aşama atık önleme veya atık azaltımıdır. Atık önleme, hem niteliksel hem de niceliksel şekilde olabilir. Zararlı madde içeren bir ürün yerine, daha az zararlı madde içeren bir alternatif seçtiğinizde, atık miktarını olmasa da atığın kirletici potansiyelini azaltarak önleme yapmış olursunuz. Siz de bu bakış açısı ile mevcut durumda tespit ettiğiniz atıkları nasıl önleyebileceğinizi ya da azaltabileceğinizi belirleyebilirsiniz. Aşağıdaki örnekleri uygulayabilir daha fazla önleyici fırsatlar oluşturabilirsiniz. Oluşturduğunuz bu önlemleri nasıl hayata geçireceğinizi çalışma arkadaşlarınıza, müşterilere, tedarikçilere vd tüm paydaşlara eposta, afiş vb. duyuru kanallarıyla ulaştırabilir, çalışanlara eğitim vererek başarılı olabilirsiniz. Aşağıdaki liste ile sınırlı kalmayıp alınacak önlemleri dilediğiniz kadar artırabilirsiniz.

3. İhtiyaç Analizi

Her birim dikkate alınarak ihtiyaç duyulacak tüm ekipmanlar belirlenmeli, listelenmeli ve uygulamaya geçil- meden önce temin edilmelidir. Her birim için gerekli olabilecek ekipmanların boyutları, hacimleri, sayısı ve yerleştirileceği noktalar belirlenmelidir.

Atık Biriktirme Kutularını Nereye Yerleştirmeliyim?

Kutular, kişi sayısı, atık miktarı ve atık türü açısından yeterli olmalı, bununla birlikte kişilerin kolay ulaşa- bileceği bir noktada olmalıdır. Bina içerisinde planlamanızı yaparken kolay ve sistemli olması açısından bina/blok ve alt kategoride ise kat/koridorlar bazında tespit yaparak başlayabilirsiniz. Bunu yaparken kat/ koridorların yapısını ve o kat/koridorda bulunan kişi sayısını göz önünde bulundurun. Başlangıçta doğru bir yol izleyip izlemediğinizi kontrol edebilmek açısından binanızın pilot bir katı için tespitlerinizi yapıp, buradaki verimi gördükten sonra diğer katlara uygulama yapabilirsiniz. Planlamanızı yaparken koridorun uzunluğunu, ofislerin koridor boyunca yerleşimini ve ofislerden insanların yürüme mesafesini, ayrıca bu noktada engelli personellerin durumunu da göz önünde bulundurarak iç mekan atık kumbaralarının yerle- şimini yapmalısınız.

Oluşacak tüm atıklar için bina içerisinde her noktaya biriktirme ekipmanı yerleştirilmesine gerek yoktur. Çünkü bazı atıklar (tehlikeli madde içeren ambalajlar-temizlik kimyasalları vb, toner-kartuş, atık elektrikli ve elektronik eşyalar, atık ilaçlar vb.) devamlı oluşum gösteren atıklar olmamakla birlikte çok çeşitli kate- goride oluşum gösterebilirler. Oluşum gösterdiğinde doğrudan geçici depolama için oluşturulmuş alana götürülerek burada atık kodlarına göre biriktirilmesi sağlanabilir.

Liman, kıyı tesisi, otel plajının bina dışında kalan açık alanlarında veya plajlarda uygun aralıklarla biriktirme ekipmanı temin edilerek biriktirme ekipmanları kullanımın yoğun olacağı yerlere yerleştirilmelidir.

Biriktirme Ekipmanlarının Belirlenmesi

Kağıt, cam, plastik ve metal gibi geri dönüşebilir atıkların diğer atıklara karıştırılmadan, temiz bir şekilde toplanması sağlanmalıdır. Bütün birimleri dikkate alarak geri dönüşebilir atıklar, biyobozunur atık (organik atık) ve diğer atık türleri için gerekli ekipman ihtiyacını belirleyiniz. Mevcut durum çalışmasında elde edilen verilere göre hangi ebatlarda kaç adet olacağına ve ekipman türüne karar veriniz.

Mevzuat gereği asgari ikili biriktirme (değerlendirilebilir atıklar ve diğer atıklar) yapılması gerekir. Kağıt, cam, metal ve plastik atıklar tek bir ekipman içerisinde biriktirilebileceği gibi malzeme cinslerine göre ayrı biriktirme de yapılabilir. Covid-19 salgınıyla mücadele kapsamında oluşan kullanılmış maske, eldiven ve diğer kişisel hijyen malzemelerinin ayrı toplanması için kurum/kuruluş ve işletmelerin bina ve yerleşkelerine gri renkli veya gri etiketli biriktirme ekipmanı yerleştirilir. Bulunduğunuz belediyenin toplama sistemine uygun olması halinde atıklarınızı birden fazla grupta toplayabilirsiniz. Atıkların biriktirilmesi aşamasında aşağıdaki modelleri uygulayabilirsiniz. Kullanacağınız biriktirme ekipmanı renk ve etiketlemeleri için https:// sifiratik.gov.tr/kutuphane/kurumsal-kimlik adresini ziyaret ediniz.

Yeni ekipman almak yerine mevcudu kullanmak sıfır atık yaklaşımının temel prensiplerinden biridir. Biriktirme ekipmanının eski/kullanılmış olması, malzemesinin türü ve ekipmanın renginden ziyade sıfır atık sistemine uygun renkte etiketlemenin yapılması önemlidir. Mevcut durumda atık biriktirme ekipmanı olarak kullanılabilecek ekipmanlarınız var ise bunlar üzerine uygun etiketleme ve/veya renklendirme yapılarak biriktirme ekipmanı olarak kullanabilirsiniz (kullanılmış herhangi bir plastik/metal varil veya kap)

Çay ocakları ve yemekhane gibi biyobozunur atıkların oluştuğu alanlara bu atıkların ayrı toplanması için pe- dallı, kapaklı biriktirme ekipmanı yerleştirilebilir. Bitkisel atık yağların oluştuğu yemekhanelerde bu atıkların biriktirilmesi için kelepçeli bidonların kullanılması ve bu atıkların atık işleme tesislerine veya belediyelere teslim edilmesi gerekmektedir. Sigara izmaritlerinin ayrı toplanması için özellikle plajlarda ayrı biriktirme ekipmanları kullanılabilir.

Atık biriktirme ekipmanlarının boyutları (hacmi), sayısı, konulacağı yerler oluşan atık türü ve miktarına göre belirlenir. Boşaltma sıklığı da hacmin belirlenmesinde etkindir.

Genellikle iç ve dış mekan atık biriktirme kumbaralarının hacmi 3 - 120 lt arasında değişkenlik göstermektedir. Atık biriktirme kumbaraları kapaklı-kapaksız, pedallı-pedalsız olabilmektedir, 80 lt ve üzerinde teker- lekli üretim yapılabilmektedir. Atık biriktirme kumbaraları metal (paslanmaz, alüminyum, galvanizli sac), plastik veya ahşaptan yapılabilmektedir. Malzeme seçiminde ekonomik açıdan sürdürülebilir ekipmanların seçilmesi önem arzetmektedir. Elinizdeki mevcut ekipmanları da bu iş için kullanabilir/dönüştürebilirsiniz. Atık biriktirme kumbaraları katlarda koridorlarda, ortak toplanma alanları yakınında, asansör yakınında uygun noktalara yerleştirilebilir.

Atık biriktirme ekipmanlarının her katta olup olmaması ihtiyaç ile ilgili bir durumdur. Oluşan atık miktarına göre birkaç kat veya koridor için ortak ekipman kullanılabilir. Aynı şekilde taşıma konteynerlerinin kapasite- leri ve sayıları da oluşan atıkların miktarı ile doğrudan ilişkilidir. Kaynakların minimum seviyede kullanmak sıfır atık yönetiminin bir parçası olarak ele alınmalıdır.

Atık biriktirme kumbaralarında toplanan atıkların geçici depolama alanına taşınması için konteyner temin edilmesi gerekebilir. Bu durumlarda genellikle 120 – 1.100 lt hacme sahip konteynerlar kullanılır. Bu ekip- manlar pedalla açılabilen, kapaklı ve tekerlekli olarak üretilebilmektedir.

Geçici Depolama Alanının Oluşturulması

Geçici Atık Depolama Alanı toplama noktalarından alınan atıkların teslim edilinceye kadar bekletileceği alandır. Siz de ilçenizdeki toplama taşıma sıklığına göre ve oluşan atıkların miktarını dikkate alarak bir ge- çici depolama alanı teşkil ediniz.

Geçici depolama alanı, uygun bir yer belirlenerek mevzuata uygun bir biçimde teşkil edilmelidir. Eğer teknik açıdan mevzuata uygun bir yeriniz var ise yeniden bir geçici depolama yapmanız gerekmeyecek, mevcut alanı düzenlemeniz yeterli olacaktır. Bu alan kurulurken/düzenlenirken, toplanacak atık türleri ve miktarı göz önüne alınmalıdır. Toplayacağınız atıkları geçici depolama alanına taşımayı planlarken yaya trafiği ve araç trafiğini dikkate alınız.

Uygulanacak sıfır atık yönetim sistemi modeline göre alanın kaç bölmeli yapılacağı ve depolanacak atık miktarı baz alınarak alanın büyüklüğü belirlenmelidir. Bölmelere yerleştirilecek konteynerlerin hacimleri, kaç adet sığabileceği ve hareket alanları da göz önünde bulundurularak bölmeler boyutlandırılmalıdır.

Atıkların geçici depolanmasına ilişkin esaslar Atık Yönetimi Yönetmeliğinin 13 üncü maddesi ile belirlen- miş, tehlikeli ve tehlikesiz atık geçici depolama alanlarının sağlaması gerekli teknik özellikler ise https:// cygm.csb.gov.tr/atik-yonetimi-i-83468 web adresinde ayrıca yayınlanmıştır.

NOT: Depolanacak atık miktarının az olması veya alan sıkıntısının bulunması gibi durumlarda daha kısıtlı alanlarda da uygun şekiller- de depolama gerçekleştirilebilir. Örneğin depolama için kullanılacak konteynerlerin birkaç atığı depolayacak şekilde bölmeli olarak temin edilmesi gibi alan tasarrufu sağlayacak çözümler geliştirilebilir

Geçici depolama alanı, Tablo 1'de belirtilen tehlikeli madde içeren ambalajlar-temizlik kimyasalları vb, to- ner-kartuş, atık elektrikli ve elektronik eşyalar, atık ilaçlar vb. gibi atıkları da depolayabilecek kapasiteye sahip bir alan olmalıdır.

Gemilerden kaynaklanan atıklar 26.12.2004 tarihli ve 25682 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında belirlenen şekilde ayrı toplanarak biriktirilmeli ve bertarafa gönderilmelidir.

2. Eğitim/Bilinçlendirme Faaliyetleri ve Uygulamaya Geçilmesi

Sıfır atık yönetim sistemi modeliniz çerçevesinde atıkları biriktirmeye başlayabilirsiniz. Ancak, uygulamaya başlamadan önce hedef kitleye yönelik eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirmeniz, personelin bilgilendirilmesi, uygulamaya katılımının teşvik edilmesi ve uygulamadaki hataların en aza indirgenmesi bakımından önemlidir. Atık oluşumunun önlenmesi, azaltılması ve yeniden kullanım, kaynağında ayrıştırma ve geri dönüşüm konularında farkındalığın artırılması amacıyla eğitim ve bilgilendirme çalışmalarına önce- likli olarak önem verilmelidir. Bu nedenle bu aşamada nasıl bir bilgilendirme çalışması yapacağınızı, eğitim konu başlıklarını, bu konuda kimlerden/nerelerden yardım alacağınızı planlayın ve eğitim/bilinçlendirme programınızı oluşturun.

Özellikle atık önleme çalışmalarının hedef kitleye doğru şekilde anlatılması ve bu konuda belirli periyotlarla bilgilendirme yapılması oldukça önemlidir. Örneğin pet şişe kullanımına son verilmesi ilk aşamada insan- la¬rın tepkisini çekebilmektedir, ancak bu uygulamayla ne kadarlık bir plastik atığın oluşmasının önlendiği- ne ilişkin bilgilendirme yapılması uygulamanın kabul görmesini olumlu yönde etkileyecektir.

Atık oluşumunun önlenmesi, atık azaltımı ve kaynağında ayrı toplanarak etkin bir şekilde yönetilmesi ama- cıyla başlatılan Sıfır Atık Projesi kapsamında yapılan çalışmalar, plastik poşetlerin ücretlendirilmesi uygu- laması; deniz çöplerinin önlenmesi bakımından oldukça önemlidir. Deniz çöplerinin azaltılmasına yönelik uygulamaların sistematik bir şekilde yürütülmesi, bilinirliğinin sağlanması ve toplumda bu konuda duyarlı- lığın ve farkındalığın oluşturulması amacıyla Sıfır Atık Mavi başlatılmıştır.

Sıfır Atık Mavi kapsamında doğrudan deniz ve su varlıklarımızı tehdit eden çevre kirliliğini giderecek çalış- malar yapılarak deniz kirliliği konusunda bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Deniz kirliliğinin %80 oranında kara kaynaklı olduğu düşünüldüğünde, Sıfır Atık Mavi sistemi doğrudan deniz ve su varlıklarımızla ilişkili olan kıyı, liman, plaj işletmeleri ve marinalar tarafından hassasiyetle yürütülmesi gereken bir sistemdir.

Hedef kitleniz, kıyı ve tesis işletmecileri, temizlik görevlileri, bakım-onarım görevlileri, atık geçici depolama alanı görevlileri, kıyı, liman, plaj ve marina işletmecileri ve kullanıcıları, tüm çalışanlar, vb. olabilir. Hedef kitleye gerekli eğitim ve bilgilendirmelerin yapılması, özendirici faaliyetlerin hayata geçirilmesi, bu çalışma- larla birlikte görsel ve afişlerin de kullanılması mümkündür.

Çıkaracağınız broşürlerle, afişlerle*, yapacağınız etkinliklerle uygulayacağınız sistemin daha iyi benimse- nerek anlaşılmasını sağlayabilirsiniz. Sistemin çevresel, ekonomik, sosyal kazançlarının görülmesi de sis- teme katılımı destekleyecek bir unsurdur. Örneğin; Yapılan kıyı temizliği etkinliklerinde toplanan atıklar, tür- lerine göre ayrılarak, ne kadar miktarda atığın denizlere karışmasının önlendiği belirtilebilir. 1 kalem pilde ortalama 0,05 gr civa bulunmaktadır 1 gr civa,10 milyon litre suyu ve 2 ton kadar balığı zehirlemektedir. 1 litre atık yağ 1 milyon litre suyu kirletmektedir. Buna göre ‘'toplanarak geri dönüşüm sistemine kazandırılan pillerin, atık yağların miktarlarına göre kaç litre su ve kaç ton balık kurtarıldığı çıkarımı yapılabilir. Plastik poşetler su kaplumbağaları tarafından deniz canlılarıyla karıştırılarak yenmektedir. Plastik poşetlerin kulla- nımının azaltılması ile deniz kaplumbağalarının bu tehlikeden kurtarıldığı çıkarımı yapılabilir. Sıfır atık sis- temine geçtikten sonra elde ettiğiniz kazançları belirlemek için https://sifiratik.gov.tr/sifir-atik/atik-sayaci adresindeki atık sayacını kullanabilirsiniz.

Eğitim Faaliyetleri; Deniz ve su varlıklarımızla doğrudan ilişkili tesislerde; “Deniz Ekosistemi, Deniz Kirliliği, Deniz Çöpleri, Sıfır Atık, Sıfır Atık Mavi konularını kapsayan çevre eğitimleri, Bakanlık tarafından görev- lendirilecek eğiticiler tarafından verilir. Sıfır Atık Mavi kapsamında işletme bünyesindeki kıyı ve plajlarda, periyodik olarak kıyı temizleme etkinliği düzenlenerek bu etkinliklere, işletmeden hizmet alan kişilerin de katılımının teşvik edilmesi farkındalık oluşturulması bakımından önemlidir. Eğitimler bir seferlik olmamalı, düzenli aralıklarla tekrarlanmalıdır.

* https://sifiratik.gov.tr/kutuphane/kurumsal-kimlik

3.İzleme, Kayıt Tutulması ve İyileştirme Faaliyetleri

Uygulamanın etkinliğinin değerlendirilmesi amacıyla çalışma ekibi tarafından belirli zaman aralıkları ile izleme yapılır ve varsa uygulamanın aksayan yönleri, eksiklikler veya geliştirilecek taraflar tespit edilir, ön- lemler alınır.

Uygulamadan elde edilen verilerin ortaya konması, uygulamaya katılımın daha verimli olmasını sağlaya- caktır. Sıfır atık yönetim sistemi sorumlularınca; sıfır atık yönetim sistemine ilişkin ekipmanlar, toplanan atık tür ve miktarları, teslimat bilgileri, teslim edilen atıklara ilişkin belgeler Entegre Çevre Bilgi Sistemi (EÇBS) 'de sıfır atık uygulamasına yüklenir.

Atıklara ilişkin veriler ile bu atıkların teslim edildiği yerlere ilişkin bilgiler Ocak ve Temmuz ayları olmak üzere yılda iki kez sıfır atık bilgi sistemi üzerinden bildirilmelidir. Sıfır Atık Yönetim Sistemine geçiş tarihleri esas alınarak çalışmalar tamamlanmalı ve sıfır atık belgesi için sıfır atık bilgi sistemi üzerinden müracaat edilmelidir. Sıfır Atık Belgesi bağlı bulunulan ilin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce verilmektedir.

Sıfır atık yönetim sistemi kapsamında gerçekleştirilen faaliyetler, uygulamalar, sistem ile getirilen yenilikler, sağlanan kazançlar ve ileriye yönelik hedefleri de içeren sıfır atık yönetim sistemi sürdürülebilirlik raporları nitelikli belge sürecinde hazırlanır.

Sıfır Atık Bilgi Sistemi Girişleri

Firma adı, tesis adı, vergi no, il, ilçe, adres, yetkili ad soyad, yetkili telefon, yetkili e-posta, kayıt tarihi bilgileri otomatik olarak EÇBS'den çekilmektedir.

Sıfır Atık Bilgi Sistemine giriş yapıldığında kuruma ilişkin olarak;

• • Kurum Türü,
  • Yıllık Oluşan Atık Miktarı (kg),
  • Koridor Uzunluğu (m)* (Ortalama 1 kat uzunluğu),
  • Kat Sayısı * (Zemin kat 1 kabul edilir),
  • Yemekhane olup olmadığına dair bilgi, Yemek Yiyen Kişi Sayısı (kişi),
  • Yeşil Alanı olup olmadığına dair bilgi, Yeşil Alan -Bahçe Alanı (m²),
  • Revir olup olmadığına dair bilgi,
  • Atık türü bazında toplanan atık miktarı,
  • Atık türü bazında yerleştirilen ekipman sayıları,
  • Hedef kitlelere göre eğitim verilen kişi sayısı,
  • Kurulan geçici atık depolama alanı bilgileri, girişi yapılır.