Kırsal Alanlar Kılavuzu

İÇİNDEKİLER

Bu kılavuz sıfır atık yönetimine ilişkin genel bilgileri, yapılacak faaliyetleri ve gerekli yönlendirmeleri içermekte olup, belirtilen tarihlerde tamamlanmak üzere sıfır atık sistemine geçişin sistemli bir şekilde gerçekleştirilebilmesine yardımcı olmak için hazırlanmıştır.

Sıfır atık yönetim sisteminin kurulumundan, uygulanmasına ve izlenmesine kadar olan süreci takip edecek sorumlu kişi veya kişileri belirleyerek bir çalışma ekibi oluşturunuz.

Atıkların türü ve kaynaklarının belirlenmesi, kullanılan ekipmanlar ve ilgili personelin durumunun ortaya konulması sisteme geçişin planlanmasında önemlidir. Atığın türüne ve miktarına etki edebilecek faktörler tespit edilmelidir.

Sıfır atık yönetim sisteminin yaygınlaştırılması amacıyla hedef kitleye yönelik eğitim ve bilinçlendirme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi ve uygulamaya katılımının teşvik edilmesi önemlidir.

Uygulamanın etkinliğinin değerlendirilmesi amacıyla çalışma ekibi tarafından belirli zaman aralıkları ile izleme yapılır ve varsa uygulamanın aksayan yönleri, eksiklikler veya geliştirilecek taraflar tespit edilir, eksiklikler giderilir, önlemler alınır.

4.KIRSAL ALANLARDA Sıfır Atık Uygulama Kılavuzu

Bu kılavuz sıfır atık yönetimine ilişkin genel bilgileri, yapılacak faaliyet ve planlamalar ile izleme ve geliş- tirme esaslarını içermektedir. Türkiyede sıfır atık yönetimi mahalli idareler, bina-yerleşkeler şeklinde 2 ana başlık altında toplanmıştır. Her bir uygulayıcıya ait görev ve sorumluluklar aşağıda belirtilmiştir. İl sıfır atık yönetim planları Valilik koordinasyonunda, Mahalli Çevre Kurulu tarafınca belirlenecek komisyonca hazır- lanır ve uygulanır. Uygulayıcılar plana uyum için gerekli çalışmaları bu kılavuzdaki öneriler doğrultusunda yapmalı, gerekli altyapı çalışmalarını tamamlayarak atık önleme, azaltım ve ayrı toplamayı hayata geçirmeli ve elde edilen verileri sıfır atık bilgi sistemine girmelidir.

SIFIR ATIK NEDİR?

“Sıfır Atık”; israfın önlenmesini, kaynakların daha ve- rimli kullanılmasını, atık oluşumunun engellenmesi veya azaltılması, atığın oluşması durumunda ise kay- nağında ayrı toplanması ve geri kazanılmasını kapsa- yan atık yönetim felsefesi; kültürel, ekonomik ve sosyal gelişimin elde edilmesi için atıkların yaşam döngüsünü dikkate alan bir yaklaşım biçimidir.

Sıfır atık yönetiminde, ürünlerin yeniden kullanılması, kullanım ömürlerinin uzatılması, ürünlerin üretiminde zararlı maddelerin kullanılmaması veya azaltılması, geri dönüşümü mümkün ürünlerin üretilmesi esastır.

Atık yönetim hiyerarşisi (Şekil 2) sıfır atık yönetim sisteminin temelini oluşturur. Buna göre atık oluşumu- nun önlenmesi, atık azaltımı, atık oluşumunun önlenemediği durumda yeniden kullanımı sıfır atık yönetim sisteminin basamaklarıdır. Yeniden kullanımı mümkün olmayan atıkların ise maddesel geri kazanımı veya enerji olarak geri kazanımı şeklinde değerlendirilmesi gereklidir. Sıfır atık yönetim sisteminin oluşturulması çevre kirliliğinin giderilmesi için gerekli maliyetlerin azaltılması bakımından da önemlidir.

Sıfır atık yönetim yaklaşımı esasen herhangi bir yaşam alanının tasarım aşamasında planlanmalıdır. Başa- rılı bir yönetim modeli elde etmek için atık yönetim çalışmaları, site, apartman, mahalle-cadde kent mey- danı, okul, plaza, alışveriş merkezleri (AVM), havaalanı, OSB ve sanayi tesisleri, pazar yerleri, eğitim sağlık ve turizm yerleşkeleri gibi bir şehre ait ne kadar yaşam alanı var ise bunların mimari tasarım aşamasında ele alınmalıdır.

Binaların ve yaşam alanlarının tasarım aşamasında planlama yapılarak bu alanların sıfır atık yönetimine uygun şekilde inşa edilmesi en ideal durumdur. Ancak bunun mümkün olmaması durumunda sistem kuru- lumu için uygulama basamakları takip edilerek sonuca ulaşmak mümkündür.

Kırsal politikalara esas olan kırsal alan tanımına göre, kırsal yerleşimlerin kapsamına; nüfusu 20.000'den az il ve ilçe merkezleri ile beldeler ve köyler girmektedir. İlçe merkezleri ve beldelerde mahalli nitelikteki hiz- metler belediyeler aracılığı ile sunulurken köylerde bu hizmetler il özel idareleri tarafından yürütülmektedir. Ayrıca kırsal alana hizmet bakımından ilçe ölçeğinde tüm köylerin bir araya gelerek oluşturdukları köylere hizmet götürme birlikleri de faaliyet göstermektedir.

Kırsal alanlarda aşağıda verilen son tarihlerden önce sıfır atık sistemi kurulmalıdır.

1.ÇALIŞMA EKİBİNİN BELİRLENMESİ

Sıfır atık yönetim sisteminin kurulumundan, uygulanmasına ve izlenmesine kadar olan süreci takip edecek sorumlu kişileri belirleyerek bir çalışma ekibi oluşturunuz. Sistemin sürdürülebilirliği için çalışma ekibinde Çevre görevlisi bulundurulur ve/veya çevre danışmanlık hizmeti alınır.

Sıfır atık ekibi başarılı bir uygulama için aşağıdaki temel görevleri üstlenmelidir.

• Atık önleme ve azaltım için neler yapılacağı belirlenmeli,
• Atıkların ayrı toplanması ve taşınması için gerekli ekipman/üniteleri sağlamalı ve atıkların toplanarak ilgili noktalara ulaştırılmasını sağlamalı,
• Kendisine bağlı destek personelini bilgilendirmeli gerekli eğitimleri vermeli,
• Yapılan çalışmaları ve sonuçlarını ilgili yerlere raporlamalı,
• Sıfır atık yönetiminin başarılı olabilmesi için farkındalık çalışmaları yapmalıdır. (afiş, bilgilendirme vb çalışmalar)

2.PLANLAMA

Etkin bir atık yönetimi için en önemli adım planlama aşamasıdır. Planlama aşamasında mevcut durum tespiti, atık önleme ve azaltım prensiplerinin belirlenmesi ve ihtiyaç analizi çalışmaları yapılacaktır.

1.Mevcut Durum Tespiti :

Temel amacı oluşan atık türleri, miktarı ve oluşma sıklığının belirlenmesidir. Bu veriler ileride yapacağınız planlama aşamasında kullanılacaktır.

Sisteme geçiş yapılacak yerde;

• Hane ve ticari alan (market,dükkan) sayısı
• Piknik, mesire vb alanların tespiti
• Sokak sayısı
• Hareketli nüfus (günlük/haftalık/mevsimlere göre belirlenir.)

Oluşan atıkların;

• Kaynağı ve miktarı,
• Türleri ve özellikleri
• Oluşum sebepleri (atıkların önlenmesi ve azaltılmasında uygulanabilecek yöntemlerin belirlenmesinde önemlidir.)
• İlgili personel durumu
• Biriktirme, toplama ve taşıma yöntemleri
• Atık geçici depolama alanları
• Atıkların teslim edildiği belediye/geri dönüşüm tesislerine göre toplama sistemi ortaya konulmalıdır

Her bir noktada oluşan atık türlerini ve miktarlarını belirli periyotlarda takip ediniz ve tartarak elde ettiğiniz verileri Tablo 2 deki gibi doldurunuz. Böylece toplamda hangi atık türünden ne kadar oluşacağını tespit edebileceksiniz.

Halihazırda kullanılan yapı ve ekipmanların envanterinin çıkarılması eldeki kaynakların kullanılması adına önemli bir husustur.

2. Atık Önleme ve Azaltım Çalışmaları

Atık yönetiminde ilk aşama atık önleme veya atık azaltımıdır. Atık önleme, hem niteliksel hem de niceliksel şekilde olabilir. Za- rarlı madde içeren bir ürün yerine, daha az zararlı madde içeren bir alternatif seçtiğinizde, atık miktarını olmasa da atığın kirletici potansiyelini azaltarak önleme yapmış olursunuz. Siz de bu ba- kış açısı ile mevcut durumda tespit ettiğiniz atıkları nasıl önleye- bileceğinizi ya da azaltabileceğinizi belirleyebilirsiniz. Aşağıdaki örnekleri uygulayabilir daha fazla önleyici fırsatlar oluşturabilir- siniz. Oluşturduğunuz bu önlemleri nasıl hayata geçireceğinizi hane halkı sakinleri, kurum/kuruluş çalışanları ve işletme sahip- leri vd tüm paydaşlara eposta, afiş vb duyuru kanallarıyla ulaştı- rabilir, hedef kitlelere eğitim vererek başarılı olabilirsiniz. Aşağı- daki liste ile sınırlı kalmayıp alınacak önlemleri dilediğiniz kadar artırabilirsiniz.

Uygulamanın verimliliği açısından oluşum kaynaklarına göre atıkların nasıl azaltılacağı ve değerlendirileceği ayrıntılı bir şekilde vatandaşlar ve tüm taraflarla paylaşılmalıdır.

3.İhtiyaç Analizi

Her birim dikkate alınarak ihtiyaç duyulacak tüm ekipmanlar belirlenmeli, listelenmeli ve uygulamaya geçil- meden önce temin edilmelidir. Her birim için gerekli olabilecek ekipmanların boyutları, hacimleri, sayısı ve yerleştirileceği noktalar belirlenmelidir.

Atık Biriktirme Kutularını Nereye Yerleştirmeliyim?

Kutular, kişi sayısı, atık miktarı ve atık türü açısından yeterli olmalı, bununla birlikte kişilerin kolay ulaşa- bileceği bir noktada olmalıdır. Bu noktalar hizmet verilen alanların tamamının erişimine uygun olarak plan- lanmalıdır. Mahalle/köy düzeyinde ortalama hane büyüklükleri tespit edilerek nokta tespiti yapılmalıdır. Planlamanızı yaparken sokak/cadde uzunluğu, konut, ticari alan, eğitim, eğlence ve ibadet vb alanlarının fiziksel yapısını ve yerleşimini, araç trafiği ve insanların yürüme mesafesini, ayrıca bu noktada engelli per- sonellerin durumunu da göz önünde bulundurarak dış mekan atık kumbaralarının yerleşimini yapmalısınız. Ekonomik açıdan ve görüntü kirliliği olmaması adına hanelerden atık toplama faaliyetinde konteynerlerin kullanılması yerine belirli günlerde geri kazanılabilir atıkların, belirli günlerde biyobozunur atıkların toplan- ması sağlanabilir.

Oluşacak tüm atıklar her noktaya biriktirme ekipmanı yerleştirilmesine gerek yoktur. Çünkü bazı atıklar (tehlikeli madde içeren ambalajlar-temizlik kimyasalları vb, toner-kartuş, atık elektrikli ve elektronik eşyalar, atık ilaçlar vb.) devamlı oluşum gösteren atıklar olmamakla birlikte çok çeşitli kategoride oluşum göstere- bilirler. Oluşum gösterdiğinde doğrudan geçici depolama için oluşturulmuş alana götürülerek burada atık kodlarına göre biriktirilmesi sağlanabilir.

Biriktirme Ekipmanlarının Belirlenmesi

Kağıt, cam, plastik ve metal gibi geri dönüşebilir atıkların diğer atıklara karıştırılmadan, temiz bir şekilde toplanması sağlanmalıdır. Bütün birimleri dikkate alarak geri dönüşebilir atıklar, biyobozunur atık (organik atık) ve diğer atık türleri için gerekli ekipman ihtiyacını belirleyiniz. Mevcut durum çalışmasında elde edilen verilere göre hangi ebatlarda kaç adet olacağına ve ekipman türüne karar veriniz.

Mevzuat gereği asgari ikili biriktirme (değerlendirilebilir atıklar ve diğer atıklar) yapılması gerekir. Kağıt, cam, metal ve plastik atıklar tek bir ekipman içerisinde biriktirilebileceği gibi malzeme cinslerine göre ayrı biriktirme de yapılabilir. Covid-19 salgınıyla mücadele kapsamında oluşan kullanılmış maske, eldiven ve diğer kişisel hijyen malzemelerinin ayrı toplanması için gri renkli veya gri etiketli biriktirme ekipmanı yerleştirilir.

Yeni ekipman almak yerine mevcudu kullanmak sıfır atık yaklaşımının temel prensiplerinden biridir. Biriktirme ekipmanının eski/kullanılmış olması, malzemesinin türü ve ekipmanın renginden ziyade sıfır atık sistemine uygun renkte etiketlemenin yapılması önemlidir. Mevcut durumda atık biriktirme ekipmanı olarak kullanılabilecek ekipmanlarınız var ise bunlar üzerine uygun etiketleme ve/veya renklendirme yapılarak biriktirme ekipmanı olarak kullanabilirsiniz (kullanılmış herhangi bir plastik/metal varil veya kap)

Biyobozunur atıkların oluştuğu alanlara bu atıkların ayrı toplanması için pedallı, kapaklı biriktirme ekipmanı yerleştirilebilir. Bitkisel atık yağların oluştuğu bu atıkların biriktirilmesi için kelepçeli bidonların kullanılması gerekmektedir.

Atıkların biriktirilmesi aşamasında aşağıdaki modelleri uygulayabilirsiniz. Kullanacağınız biriktirme ekipmanı renk ve etiketlemeleri için https://sifiratik.gov.tr/kutuphane/kurumsal-kimlik adresini ziyaret ediniz.

Toplama noktalarını ve ekipmanları aşağıdaki tabloya doldurarak ihtiyaç analizini tamamlayınız.

Atık biriktirme ekipmanlarının boyutları (hacmi), sayısı, konulacağı yerler oluşan atık türü ve miktarına göre belirlenir. Geri kazanılabilir atıklar için mevcut biriktirme ekipmanlarının yanında yer almak üzere her 100- 200 kişiye 1 adet 400-770 ltlik ekipman konulabilir. Bu yaklaşımda yerleşik nüfusun yanı sıra hareketli nüfus (gece-gündüz, yazlık-kışlık) da dikkate alınmalıdır. Biriktirme ekipmanının hacim, adet, lokasyon ve toplama optimizasyonunda yerleştirilen mevcut ekipmanın doluluk oranının ve toplama sıklığının takibi oldukça önemlidir.

Genellikle iç ve dış mekan atık biriktirme kumbaralarının hacmi 3 - 120 lt arasında değişkenlik göstermek- tedir. Atık biriktirme kumbaraları kapaklı-kapaksız, pedallı-pedalsız olabilmektedir, 80 lt ve üzerinde teker- lekli üretim yapılabilmektedir. Atık biriktirme kumbaraları metal (paslanmaz, alüminyum, galvanizli sac), plastik veya ahşaptan yapılabilmektedir. Malzeme seçiminde ekonomik açıdan sürdürülebilir ekipmanların seçilmesi önem arzetmektedir. Elinizdeki mevcut ekipmanları da bu iş için kullanabilir/dönüştürebilirsiniz. Atık biriktirme kumbaraları müstakil ev,bina, sokak cadde, meydan ve ticari alanlarda atık alımına ve bıra- kılmasına uygun olarak yerleştirilmelidir..

Atık biriktirme ekipmanlarının her alanda olup olmaması ihtiyaç ile ilgili bir durumdur. Oluşan atık miktarına göre ortak ekipman kullanılabilir. Aynı şekilde taşıma konteynerlerinin kapasiteleri ve sayıları da oluşan atıkların miktarı ile doğrudan ilişkilidir. Kaynakları minimum seviyede kullanmak sıfır atık yönetiminin bir parçası olarak ele alınmalıdır.

Atık biriktirme kumbaralarında toplanan atıkların geçici depolama alanına taşınması için konteyner temin edilmesi gerekebilir. Bu durumlarda genellikle 120 – 1.100 lt hacme sahip konteynerlar kullanılır. Bu ekip- manlar pedalla açılabilen, kapaklı ve tekerlekli olarak üretilebilmektedir.

Geçici Depolama Alanının Oluşturulması

Geçici Atık Depolama Alanı toplama noktalarından alınan atıkların teslim edilinceye kadar bekletileceği alandır. Oluşan atık miktarını dikkate alarak, toplama ve taşıma sıklığına göre geçici depolama alanları teşkil ediniz.

Geçici depolama alanı, uygun bir yer belirlenerek mevzuata uygun bir biçimde teşkil edilmelidir. Eğer teknik açıdan mevzuata uygun bir yeriniz var ise yeniden bir geçici depolama yapmanız gerekmeyecek, mevcut alanı düzenlemeniz yeterli olacaktır. Bu alan kurulurken/düzenlenirken, toplanacak atık türleri ve miktarı göz önüne alınmalıdır. Toplayacağınız atıkları geçici depolama alanına taşımayı planlarken yaya trafiği ve araç trafiğini dikkate alınız.

Uygulanacak sıfır atık yönetim sistemi modeline göre alanın kaç bölmeli yapılacağı ve depolanacak atık miktarı baz alınarak alanın büyüklüğü belirlenmelidir. Bölmelere yerleştirilecek konteynerlerin hacimleri, kaç adet sığabileceği ve hareket alanları da göz önünde bulundurularak bölmeler boyutlandırılmalıdır.

Atıkların geçici depolanmasına ilişkin esaslar Atık Yönetimi Yönetmeliğinin 13 üncü maddesi ile belirlen- miş, tehlikeli ve tehlikesiz atık geçici depolama alanlarının sağlaması gerekli teknik özellikler ise https:// cygm.csb.gov.tr/atik-yonetimi-i-83468 web adresinde ayrıca yayınlanmıştır.

NOT: Depolanacak atık miktarının az olması veya alan sıkıntısının bulunması gibi durumlarda daha kısıtlı alanlarda da uygun şekiller- de depolama gerçekleştirilebilir. Örneğin depolama için kullanılacak konteynerlerin birkaç atığı depolayacak şekilde bölmeli olarak temin edilmesi gibi alan tasarrufu sağlayacak çözümler geliştirilebilir

Geçici depolama alanı, Tablo 1'de belirtilen tehlikeli madde içeren ambalajlar-temizlik kimyasalları vb, to- ner-kartuş, atık elektrikli ve elektronik eşyalar, atık ilaçlar vb. gibi atıkları da depolayabilecek kapasiteye sahip bir alan olmalıdır.

Kompostlaştırma, mikroorganizma adı verilen ve çoğunluğu gözle görülmeyen canlılar tarafından kontrollü çevresel şartlar altında organik maddelerin biyolojik olarak ayrıştırılması ve stabil hale getirilmesidir. Doğal bir proses olan kompostlaştırmada, organik maddelerin bozunmasıyla bitkilerin ihtiyaç duyduğu bitki besin maddelerini içeren, toprak yapısını düzenlemeye ve toprağın havalanmasına yardımcı olan kompost oluşur. Toprak iyileştirici madde olarak tanımlanan kompost, doğal koşullarda da oluşabiliyorken uygun sıcaklık, nem ortamının oluşturulması ve farklı atık kaynaklarının (yeşil ve kahverengi atıklar) ideal miktarlarda kul- lanılmasıyla daha verimli ve hızlı bir şekilde yapılmaktadır.

Çok farklı tekniklerle kompost üretilebilir. Bununla beraber en çok uygulanan aktarmalı yığın kompost sis- temleri, genelde 3,5-5 m eninde, azami 2 metre yüksekliğinde, uzun bir sıra halinde dizilmiş atık yığınların- dan oluşur. Yığının boyutları, yığının aktarılmasında kullanılacak ekipmanlara göre belirlenir. Karıştırma ve havalandırma için yığınlar, düzenli olarak alt üst edilir. Yığınlar, haftada iki defa aktarılmalıdır.

Aktif kompostlaştırma, 3-4 haftada gerçekleştirilebilir. Bunun sonrasında kompostun olgunlaşması için 3-4 hafta daha bekletilmelidir.

Kompost yığını yeterince nemli değilse, ayrışma ve parçalanma işleminin gerçekleşeceği uygun ortam sağlanmamış olur. Yığın olması gerektiğinden daha nemli ise kötü koku oluşur. Kompost için en ideal nem oranı % 30'dur. Bu oranı ölçmek için kompost karıştırılır ve elinizdeki komposttan su akıyor ise fazla nemli olduğu anlaşılır. Eğer az miktarda su akıyor ise uygun nem oranını yakalamışsınızdır.

Kompost yığınında en önemlisi organik madde içeriğidir. Kompost sürecinin başlayabilmesi için azot (N) ve karbon (C) içeriği önemlidir. Yeşil atıklar olarak tanımlanan mutfak atıkları, sebze, meyve, ot, yeşil yap- raklar, çay atıkları, yumurta kabukları vb. atıkların azot içeriği yüksektir. Kurumuş dal, yaprak ve ağaç kabuk- ları, kuruyemiş kabukları, saman, talaş, çam iğneleri, vb. atıklar ise “kahverengi atıklar” olarak tanımlanmakta olan kar- bon içeriği yüksek atıklardır. İdeal kom- post yığınında olması gereken karbon/ azot oranı ağırlık bazında yaklaşık 25:1 ya da 30:1 şeklinde iken hacimsel olarak yaklaşık bire birdir. Bunun nedeni kullanı- lan malzemeye göre değişmekle beraber kahverengi atıkların yeşil atıklara göre ol- dukça hafif olmasıdır. Yığında azot oranı yüksek ise amonyak nedeniyle kötü koku oluşur. Karbon oranı yüksek ise bozunma işlemi yavaşlar. Bu nedenle ideal oranının yakalanması önemlidir.

Park, bahçe, budama atıkları vb. kul- lanılacak ise bunları parçalayıp öğüte- cek bir ekipman kullanılabilir. Böylelikle kompost işlemi hızlandırılabilir.

Kompost alanının zemini sızacak suların kontrolü sağlamak amacıyla beton malzemeden oluşturulmalıdır. Yığın oluştururken kompost alanı zeminine dal, budak, saman vb. gözenekli atıklar yerleştirmek yığının doğal olarak alt- tan hava almasını sağlayacaktır. Atık- lar, belirli kalınlıkta katmanlar halinde (örn: 10-15 cm) üst üste serilir. Bir kat karbon içeriği yüksek atık, bir kat azot içeriği yüksek atık serilir. Bu katmanlar arasına bozunmayı hızlandırıcı zenginleştirici atıklar eklenir. Örneğin dal, budak atıklarının üzerine ot, sebze vb. yeşil atıklar, en üste ise mutfak atıkları serilebilir. Ara katmanlara nem oranına göre su eklenebilir.

Yığın yüksekliği azami 1,5-2 m olmalıdır. Yüksekliğin fazla olması havalanma ihtimalini azaltarak kompost verimini düşürebilir. Yığının havalanması için doğal havalandırma dışında karıştırma ekipmanı ile havalan- dırma sağlanır. Yığın oluşturulduktan sonra 4 günün sonunda dıştan içe karıştırılır. Bu karıştırma işlemi daha sonra ikişer gün arayla tekrar edilir. Bu sayede yığın havalandırılırken, yığın içi sıcaklık 60-65°C dolay- larında kalır. Yaklaşık 2-3 ay gibi bir süre sonunda ise kompost kullanıma hazır duruma gelir. Farklı kompost teknikleri kullanılarak daha kontrollü bir prosesle daha kısa zamanda kompost elde etmek mümkündür.

Ürettiğimiz atıkların yüksek oranda organik maddelerden oluşması, özellikle kırsal alanlarda bu oranın daha da yüksek olması atık yönetiminde kompostlaştırmanın önemini artırmaktadır. Ayrıca kentlere kı- yasla kırsal alanlarda nüfus yoğunluğunun az olması ve kırsal yerleşim alanlarının atık işleme tesislerine uzak mesafelerde bulunması, atık toplama ve taşıma maliyetlerinin artmasına neden olmaktadır. Oysaki kırsal alanlarda kompostun yaygınlaştırılmasıyla atık oluştuğu noktada yönetilir, bunun yanı sıra üretilen kompostla toprak yapısının güçlendirilmesi, erozyonla mücadele, kimyasal gübre kullanımının azaltılması sağlanarak yerel çevresel sorunların çözümüne katkı sağlanabilir. Diğer yandan, kırsal alanlarda kompost üretimi için yüksek teknolojiye sahip maliyetli tesislere gerek yoktur, basit tekniklerle kompost yapılması mümkündür.

Bahçe tipi kompost yapılırken bu işlemden sorumlu bir görevli (köylerde muhtarın belirleyeceği bir veya birkaç kişi) belirlenmeli, kompost işlemi koku vb. çevresel sorunlara yol açmamalı, her türlü haşere vb. üremesine mahal vermeyecek tedbirler alınmalıdır.

3.EĞİTİM/BİLİNÇLENDİRME FAALİYETLERİ VE UYGULAMAYA GEÇİLMESİ

Ekipmanların yerleştirilmesinin ardından atıklarınızı sıfır atık yönetim sistemi modeliniz çerçevesinde bi- riktirmeye başlayabilirsiniz. Ancak, uygulamaya başlamadan önce hedef kitleye yönelik eğitim ve bilinçlen- dirme faaliyetleri gerçekleştirmeniz, vatandaşların bilgilendirilmesi, uygulamaya katılımının teşvik edilmesi ve uygulamadaki hataların en aza indirgenmesi bakımından önemlidir. Atık oluşumunun önlenmesi, azal- tılması ve yeniden kullanım, kaynağında ayrıştırma ve geri dönüşüm konularında farkındalığın artırılması amacıyla eğitim ve bilgilendirme çalışmalarına öncelikli olarak önem verilmelidir. Bu nedenle bu aşamada nasıl bir bilgilendirme çalışması yapacağınızı, eğitim konu başlıklarını, bu konuda kimlerden/nerelerden yardım alacağınızı planlayın ve eğitim/bilinçlendirme programınızı oluşturun.

Özellikle atık önleme çalışmalarının hedef kitleye doğru şekilde anlatılması ve bu konuda belirli periyotlarla bilgilendirme yapılması oldukça önemlidir. Örneğin pet şişe kullanımına son verilmesi ilk aşamada insanla- rın tepkisini çekebilmektedir, ancak bu uygulamayla ne kadarlık bir plastik atığın oluşmasının önlendiğine ilişkin bilgilendirme yapılması uygulamanın kabul görmesini olumlu yönde etkileyecektir.

Hedef kitleniz, hane halkı, ticari alanlar, kıraathaneler, muhtarlıklar, temizlik görevlileri, tüm çalışanlar vb. olabilir. İdari personel, temizlik personeli ve diğer tüm çalışan personele gerekli eğitim ve bilgilendirmelerin yapılması, özendirici faaliyetlerin hayata geçirilmesi, bu çalışmalarla birlikte görsel ve afişlerin de kullanıl- ması mümkündür.

Çıkaracağınız broşürlerle, afişlerle*, yapacağınız etkinliklerle uygulayacağınız sistemin daha iyi benimsene- rek anlaşılmasını sağlayabilirsiniz. Sistemin çevresel, ekonomik, sosyal kazançlarının görülmesi de siste- me katılımı destekleyecek bir unsurdur. Örneğin; 1 ton plastik geri kazanıldığında; 16 varil petrol tasarrufu yapılmış olur. 1 ton kağıdın geri dönüşüme katılması sonucu 17 ağacın kesilmesi önlenmektedir. Sıfır atık sistemine geçtikten sonra elde ettiğiniz kazançları belirlemek için https://sifiratik.gov.tr/sifir-atik/atik-sa- yaci adresindeki atık sayacını kullanabilirsiniz.

Eğitim Faaliyetleri; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve/veya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerince düzenlenen eğitimlere katılan kişiler tarafından yapılmalıdır. Eğitimler bir seferlik olmamalı, düzenli aralıklarla tekrar- lanmalıdır.

* https://sifiratik.gov.tr/kutuphane/kurumsal-kimlik